مهدی فصیحی هرندی، کارشناس ارشد مسائل آب در سخنرانی خود در رویداد TEDX، به بررسی بحران زاینده‌رود پرداخت و از تصمیمات نادرست و نادیده گرفتن ابعاد مختلف این مسئله طی دهه‌های گذشته انتقاد کرد. وی به مشکلات عدیده‌ای که در نتیجه این تصمیمات به وجود آمده‌اند، اشاره کرده و راه‌حل‌هایی را برای مدیریت بهتر منابع آب در آینده پیشنهاد داد. در این بخش از اخبار پویاک (ارائه دهنده انواع کنتور هوشمند آب و کنتور آب التراسونیک) قصد داریم این تیتر خبری را پوشش دهیم.
بحران زاینده‌رود و تجربه‌های تلخ گذشته
فصیحی هرندی با شروع سخنرانی خود، تأکید کرد که “در مورد آب حرف زدن مانند آب خوردن نیست”، و این نکته به ویژه درباره زاینده‌رود که اکنون با بحران جدی مواجه است، صادق است. او با اشاره به چشمه‌های باستانی اصفهان مانند چشمه باقرخان که دیگر جاری نیستند، گفت: “تصور اینکه مردمان تمدن اصفهان با یک دبه آب منتظر بمانند، سخت و تلخ است.”
وی با اشاره به فرو نشست ۲۰ سانتی‌متری سالانه در اصفهان، اضافه کرد: “تصور اینکه اصفهانی که روزگاری گردشگران را مسحور زیبایی خود می‌کرد، اکنون با چنین بحرانی مواجه است، بسیار دشوار است. و از همه دردناک‌تر، این است که برخی از افراد از خشکی زاینده‌رود سود می‌برند.”
نگاهی به آمارهای نگران‌کننده
این کارشناس به برخی آمارهای نگران‌کننده اشاره کرد: “ما با کسری یک میلیارد متر مکعب آب در حوزه زاینده‌رود مواجهیم که معادل ۷۰ درصد حجم این رودخانه است. این بحران باعث شده تا در منطقه ۵ آموزش و پرورش اصفهان، ۱۳ مدرسه به دلیل فرونشست زمین تخلیه اضطراری شوند. همچنین، تعداد روزهای آلوده اصفهان از ۷۲ روز در سال ۱۳۹۵ به ۱۷۲ روز در حال حاضر رسیده است که افزایش ۲۳۸ درصدی را نشان می‌دهد.”
وی افزود: “سرانه آب نسبت به ۴ دهه قبل به نصف کاهش یافته است، و این در حالی است که ما نسبت به سال قبل ۲۶ برابر کمتر از آسمان آب دریافت کرده‌ایم. در دهه ۱۳۵۰، ما ۹۰ میلیارد مترمکعب رواناب داشتیم، اما اکنون این میزان به ۵۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.”
تصمیمات نادرست و نتایج آن‌ها
ایشان همچنین به تأثیر تصمیمات نادرست در مدیریت منابع آب پرداخت و گفت: “ما از دهه ۱۳۴۰ با ساخت سد زاینده‌رود و تونل‌های متعدد، تصور کردیم که مسئله آب را حل کرده‌ایم، اما در واقع با این تصمیمات، تنها مشکلات را تشدید کردیم. امروز صد برابر حجم سد زاینده‌رود به آب زیرزمینی مدیون هستیم.”
وی افزود: “هدررفت آب در شبکه‌های توزیع شهرهایی که به زاینده‌رود متصل هستند، به میزان ۲۰ تا ۴۰ درصد است، و این در حالی است که ما آب را به استان یزد منتقل می‌کنیم. همچنین، تعداد چاه‌ها از ۶۰ هزار حلقه در دهه ۱۳۶۰ به ۸۴۰ هزار حلقه افزایش یافته است که نشان‌دهنده استفاده بی‌رویه از منابع زیرزمینی است.”
پیامدهای اجتماعی، امنیتی و اقتصادی بحران آب
فصیحی هرندی در ادامه به پیامدهای اجتماعی، امنیتی و اقتصادی بحران آب پرداخت و تاکید کرد: “تصمیمات نادرست ما در گذشته، نتیجه‌ای جز افزایش بحران‌های اجتماعی، بیکاری، مهاجرت و مشکلات معیشتی نداشته است. بحران آب تنها به خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها محدود نمی‌شود، بلکه باید به ریشه‌های عمیق‌تری از جمله منازعات سیاسی و تضادهای قومی نیز توجه کنیم.”
وی همچنین به شکست سیستم‌های حکمرانی آب اشاره کرد و گفت: “سیستم میرابی که در زاینده‌رود وجود داشت و به خوبی کار می‌کرد، به مرور زمان و با تصمیمات نادرست از بین رفت. این سیستم، که یک سیستم دموکراتیک بود و آب‌بران در آن نقش مهمی ایفا می‌کردند، به خوبی می‌توانست منابع آب را مدیریت کند.”
راه‌حل‌های پیشنهادی برای مدیریت بحران
در بخش پایانی سخنرانی، این کارشناس به ارائه راه‌حل‌هایی برای مدیریت بحران آب پرداخت و گفت: “حل مسئله زاینده‌رود نیازمند توجه به تمام ابعاد اجتماعی، امنیتی، اقتصادی و سیاسی است. حکمرانی آب باید به گونه‌ای باشد که تمامی این ابعاد را در نظر بگیرد و از تصمیمات گذشته درس بگیرد.”
وی بر ضرورت اعتمادسازی، انسجام بین بخشی و استفاده از دیپلماسی آب تأکید کرد و افزود: “برای حل بحران زاینده‌رود، باید مسئولان استان اصفهان مسئولیت‌های خود را در قبال سایر استان‌ها نیز بپذیرند و از تمرکز صرف بر توسعه خودداری کنند. همچنین، باید از تصمیمات غلط گذشته عبرت بگیریم و راه‌حل‌هایی جامع و عملی برای آینده ارائه دهیم.”
